Ostaszewski Józef Longin, krypt. J. O., J. Ost. (1875–1942), lekarz internista, działacz społeczny i kulturalny. Ur. 15 III w Staninie w pow. łukowskim, był synem administratora majątku ziemskiego w Staninie Piotra i Bronisławy z Kickich. Po ukończeniu gimnazjum w Radomiu studiował od r. 1896 na Wydziale Lekarskim Uniw. Warsz., gdzie otrzymał w grudniu 1902 doktorat medycyny. Dn. 11 VI 1903 uzyskał w Warszawie uprawnienia do wykonywania zawodu lekarskiego. Powołany do wojska rosyjskiego, brał udział w wojnie rosyjsko-japońskiej jako lekarz. Od r. 1910 był w Mławie lekarzem kolejowym aż do emerytury, tj. do r. 1935. Jednocześnie ok. r. 1910 objął kierownictwo szpitala miejskiego w Mławie, którym kierował do r. 1939 (z przerwą w l. 1914–18). Od r. 1919 uczył także higieny w męskim seminarium nauczycielskim w Mławie. W l. 1910–11 był członkiem Tow. Kursów Naukowych w Warszawie. Powołany z chwilą wybuchu pierwszej wojny światowej do wojska rosyjskiego w charakterze lekarza, już w r. 1914 dostał się do niewoli niemieckiej i całą wojnę przebywał w obozie jenieckim na Węgrzech (Zalaegerszeg). Po wojnie wrócił do Mławy. Zyskał tu dużą popularność jako ofiarny lekarz-społecznik, a jednocześnie działacz społeczny i oświatowy, redaktor, historyk, publicysta i malarz-amator. W r. 1920 współpracował w Mławie w komitecie pomocy dla działaczy plebiscytowych w Prusach Wschodnich i w t. r. został członkiem Powiatowej Rady Obrony Państwa. Szerzył oświatę sanitarną, wygłaszał odczyty (m. in. jako wykładowca Uniwersytetu Powszechnego w Warszawie), pisał artykuły, był członkiem Zarządu Związku Lekarzy Państwa Polskiego Okręgu Północnego Mazowsza. Przed r. 1914 był członkiem zarządu, a w l. 1922–39 prezesem Mławskiego Tow. Śpiewaczego «Lutnia», które prowadziło wszechstronną działalność kulturalno-oświatową, wchodził do zarządu miejscowego Tow. Gimnastycznego «Sokół», był prezesem Koła Macierzy Szkolnej w Mławie, oddziału Polskiego Związku Zachodniego i Tow. Przyjaciół miasta Mławy. Jako członek od r. 1923 Rady Miejskiej przyczynił się m. in. do założenia Muzeum Mławskiego (1928).
Amatorsko O. zajmował się dziejami północnego Mazowsza i Prus Wschodnich, publikował wiele artykułów i szkiców (głównie w prasie mławskiej i płockiej) oraz prace naukowe i popularnonaukowe, jak np. Z dziejów mławskiego Mazowsza. Szkic historyczny (Mława 1934; książka ta została wydana w Niemczech w serii „Publikationstelle”, Berlin–Dahlem 1941), Dzieje pierwotne szczepu mazurskiego. Studium historyczno-językoznawcze (W. 1935), Genealogia Mazurów pruskich (Płock 1936, odbitka z „Życia Mazowsza” 1936 nr 1, 2), Osobliwości historyczne Mławy (Mława 1937, odbitka z „Gaz. Mławskiej” 1937 nr 2–8, 10, 12, 18, 19, 26). O. był także m. in. współautorem „Rocznika Stowarzyszenia Mławian” (W. 1936) i broszury „Szkoła Handlowa w Mławie. Na 15-lecie” (Płock 1939). Założył, wydawał i redagował organ Tow. Przyjaciół m. Mławy, tygodnik „Gazeta Mławska”, która wychodziła od kwietnia 1937 do sierpnia 1939 (od kwietnia 1939 pt. „Nowa Gaz. Mławska”). „Gazetę” zapełniał głównie własnymi artykułami zarówno o przeszłości, jak i o zagadnieniach współczesnych ziemi mławskiej; pod względem politycznym wyrażał poglądy zbliżone do narodowo-demokratycznych. Szczególnie interesował się losem Mazurów w Prusach Wschodnich i na Działdowszczyźnie i starał się popularyzować te zagadnienia wśród społeczeństwa (głównie w środowiskach młodzieży) na północnym Mazowszu. Współpracował z Karolem Małłkiem (m. in. wchodził od r. 1938 w skład redakcji „Kalendarza dla Mazurów”) i Emilią Sukertową-Biedrawiną, działaczami z Działdowszczyzny; wciągnął do współpracy przebywającego w Mławie od r. 1928 byłego redaktora prasy polskiej na Mazurach i Warmii – Kazimierza Jaroszyka. Utrzymywał także kontakty z „Gazetą Olsztyńską” i „Mazurem” – gazetami polskimi wychodzącymi w Prusach Wschodnich.
O. zajmował się także po amatorsku malarstwem (głównie olejnym), wykonał z niewątpliwym talentem liczne autoportrety (ocalał m. in. autoportret z czasów wojny rosyjsko-japońskiej) i portrety, zwłaszcza kobiet (np. Portret matki, 1908, Żebraczka, 1924, Portret kobiety, 1915, Portret dziewczyny, 1926). Malował także liczne pejzaże, sceny rodzajowe (np. Dziady żebrzące, Pochód Sokolic), kwiaty oraz lokalne zabytki (np. ratusz mławski). Większość obrazów O-ego zaginęła podczas ostatniej wojny, kilkanaście zachowało się u osób prywatnych w Mławie, głównie u Jana Bielskiego. W obawie przed aresztowaniem, w dn. 1 IX 1939 opuścił Mławę i zamieszkał w Warszawie u syna Stefana, oficera WP (zamordowany 3 II 1941 w Oświęcimiu). W r. 1941 osiedlił się w Długosiodle pod Ostrowią Mazowiecką i rozpoczął praktykę lekarską pod zmienionym nazwiskiem Majkowski. Zmarł 25 VI 1942 w Szpitalu Dzieciątka Jezus w Warszawie na skutek powikłań pooperacyjnych. Pochowany został na cmentarzu Wojskowym na Powązkach wraz z przywiezionymi wcześniej z Oświęcimia prochami syna. Był odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi.
Był żonaty, potem rozwiedziony; miał jednego syna Stefana.
Po drugiej wojnie światowej jedna z ulic Mławy została nazwana imieniem O-ego.
Fot. w zbiorach Muz. Ziemi Zakrzeńskiej w Mławie (sygn. H. 848, 849, 850, 1152) oraz w posiadaniu Jana Bielskiego w Mławie; – Oracki T., Bibliografia historii Mławy i powiatu mławskiego do 1945 r., [w druku]; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?, (fot.); Oracki T., Leksykon sławnych Mazowszan. Zasłużeni dla Mazowsza w XIX i XX w., Ciechanów 1977; tenże, Słown. Warmii; Rocznik Lekarski Rzeczypospolitej Polskiej na 1933/34 r., toż na 1938 r.; Urzędowy spis lekarzy…, W. 1924/5; – Bielski J., Judym na gruncie mławskim, „5 Rzek” 1964 nr 1 s. 10–12 (fot.); Bieńkowski S., Życie kulturalne Mławy przed drugą wojną światową, tamże 1958 nr 2, 3, 4; Czerwiński L., Życie codzienne w Mławie przed I wojną światową, „Roczn. Maz.” (W.) T. 5: 1974 s. 374, 378; Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej, W. 1917 s. 257; Flis S., Józef Ostaszewski działacz kulturalny Mazowsza Północnego (1875–1942), „Roczn. Maz.” (W.) T. 5: 1974 s. 433–46 (fot.); Gutry C., Zapisani w historii powiatu mławskiego, „Notatki Płockie” 1963 nr 26 s. 12; Oracki T., Rozmówiłbym kamień…, W. 1976; Małłek K., Interludium mazurskie, W. 1968; tenże, Z Mazur do podziemia, W. 1970; Sukertowa-Biedrawina E., Dawno a niedawno, Olsztyn 1965 s. 156, 157; – „Gaz. Mławska” 1937 nr 1, 1939 nr 1; „Kom. Mazur.-Warmińskie” 1968 nr 2 s. 315, 1974 nr 4 s. 523–4; „Kur. Pozn.” 1934 nr z 20 VI; „Kur. Warsz.” 1934 nr z 21 VIII, wyd. wieczorne nr 229 s. 4; „Mies. Pasterski Płocki” 1934 nr 5 s. 235–6; „Nowa Gaz. Mławska” 1939 nr 1; „Nowa Książka” 1935 s. 248; „Roczniki Dziej. Społ. i Gosp.” T. 4: 1935 s. 474–5; „Słowo Pomorskie” 1934 nr 122; – Korespondencja O-ego w posiadaniu Jana Bielskiego w Mławie; Informacje i materiały od Mariana Reinharda z Ostródy i Stanisława Flisa z Olsztyna.
Tadeusz Oracki